Shpresë a ka shpresë?

Bild: DALL-E

Në kronikën e tji poeti Rizah Sheqiri reflekton për sfidat e kohës sonë, për vështirësitë që hasim në përditshmërinë tonë dhe për shpresën nëse ajo ende nuk na ka braktisur.

Ditët e fundit kam qenë shumë i mërzitur. Të gjitha të këqijat që po ndodhin gjithandej në botë, në një mënyrë a në një tjetër, kanë ndikuar në humorin tim. Mendoj se kjo situatë nuk ka ndikuar vetëm tek unë. Besoj se kjo situatë do të ketë ndikuar për të keq edhe tek ju bashkënjerëzit e mi.
Kudo ndjehet një krizë, mbi të gjitha është krizë në mendimet e njerëzve, por edhe në veprimet e bashkënjerëzve tanë pikërisht ndaj vetes, ndaj njerëzve të tjerë dhe ndaj gjithë njerëzimit në përgjithësi.

Kjo situatë më ka bërë të reflektoj. Këto mendime të këqija erdhën fluturim në mendjen time dhe m’i shqetësuan të gjitha mendimet e mia.
Një proverb i vjetër latin Homo homini lupus – Njeriu është ujk për njeriun (i cili, sipas Wikipedia, përkthehet edhe ”Një njeri është si ujku për tjetrin”. Proverbi i referohet aftësisë së njerëzve për të vepruar në mënyrë të pamëshirëshme dhe çnjerëzore ndaj njëri-tjetrit si ujqër, dhe shpesh citohet kur u referohet prirjeve egoiste dhe të dhunëshme të njeriut). Ky proverb më erdhi në mendje dhe si një re e zezë, e zezë dhe e rëndë e mbuloi shpresën time. M’i mbuloi të gjitha rrezet e diellit dhe mendimet e mia i shndërroi në një natë të zezë pa një dritë të vetme ndokund. Trupi im dhe mendimet e mia u trazuan, ndjeva trishtim dhe dhimbje që ma therrën ndërgjegjen si thika të mprehta.

Të gjitha këto mjerime, luftëra, pushtime, vrasje, dhunë, abuzime, pikëllime, probleme, kriza, trazira, bullizma, shfrytëzime, keqtrajtime, plaçkitje, abuzime… që njerëzimi dhe bashkëqytetarët tanë po i përjetojnë sot në botën tonë, vijnë nga faktorët njerëzorë, nga bashkënjerëzit tanë të kësaj bote, pra nga vetë njerëzit ndaj njerëzve tjerë.

Po. Janë njerëzit që luftojnë me njerëzit. Janë njerëzit që vrasin ose vriten nga njerëzit. Janë njerëzit që i shtypin njerëzit. Janë njerëzit që i shfrytëzojnë njerëzit. Janë njerëzit që i përdhunojnë njerëzit. Janë vetë njerëzit ata që përdorin dhunë ndaj njerëzve. Janë njerëzit ata që i ngacmojnë njerëzit. Janë njerëzit që i shfrytëzojnë njerëzit. Janë njerëzit që abuzojnë me njerëzit. Janë njerëzit që sundojnë mbi njerëzit. Janë njerëzit që lëndojnë e i vrasin njerëzit. Janë vetë njerëzit ata që janë kaq të këqinjë ndaj njerëzve…
Po.
Janë njerëzit, që ju shkaktojnë shumë vuajtje e pikëllim njerëzve! Haptas apo fshehurazi, drejtpërdrejt apo tërthorazi, fizikisht apo psikologjikisht…
Si një formë shpjegimi banal për çdo mjerim, thuhet shpesh se jeta është e padrejtë. Por jo, jeta nuk është e padrejtë, është vetë njeriu që i bën të gjitha padrejtësitë ndaj njeriut. Dhe jeta shkaku i njeriut bëhet e padrejtë!… Thjeshtë vënia gishtin kokës dhe mendoni sikur të gjithë njerëzit të ishin të drejtë, sikur gjithë njerëzit të ndihmonin veten e tyre, njerëzit e tjerë dhe gjithë njerëzimin… Gjithëçka në këtë botë do të ishte ndryshe.
Tash teksa po i lexon këta rreshta dhe po mendon për mendimet e mia, mendo pak më thellë. Mendo vetëm këto çaste sa e sa njerëz vuajnë në një mënyrë ose në një tjetër për shkak të diçkaje që ua ka bërë vetë njeriu… Është e vështirë të mendosh, sepse ka kaq shumë vuajtje, kaq shumë mjerim e padrejtësi kudo në këtë botë.

Mendoni sikur njeriu do të pushonte me të ligat e tij që i ushtron ndaj njeriut! Mendoni sikur njeriu të pushonte me ligësitë e tij ndaj njeriut dhe njerëzimit… Eh, sikur të ndodhte një gjë e tillë!
Mendoni sa pak shqetësim, sa pak dhimbje dhe sa pak mjerim do të kishim në gjithë botën e në jetën tonë, atëherë? Mendoni sa më mirë do të ishim dhe sa më shumë kënaqësi e lumturi mund të ndjenim të gjithë së bashku? Por, fatkeqësisht njeriu vazhdon të jetë e keqja më e madhe dhe të krijojë të keqen më të madhe kundër vetes dhe kundër njerëzve të tjerë, kundër bashkënjerëzve tanë dhe kundër botës sonë

Prandaj ju bëj thirrje ta gjejmë bashkë shpresën dhe të shpresojmë. Të shpresojmë se edhe në gjithë këtë kaos të mbrapshtë njerëzorë, në botën tonë të bukur, mund të vijnë njerëz të rinj me mirësi e dashuri në shpirt në mendje e në zemër dhe do të sillen mirë ndaj njeriut, ndaj kafshëve, bimëve dhe natyrës.
Eh. Botës sonë, më shumë se çdo gjë tjetër, i mungon njeriu i mendimit të ri, njeriu me mirësi e dashuri njerëzore. Botës sonë i mungon njeriu që ka kujdes për veten e vet dhe ndaj njerëzve tjerë. Që ka respekt e kujses për jetën, për të gjithë të gjallët që jetojnë tash dhe për të gjithë ata që do të vijë pas nesh.

Njerëz dhe bashkënjerëz të mi, kam një pyetje të drejtpërdrejtë për të gjithë juve: A ka shpresë për kohë më të mira, në një botë më të mirë, me njerëz të mirë? A do të vijnë kohë të mira me njerëz më të mirë që do ta bëjnë botën tonë edhe më të mirë dhe më njerëzore!?
Unë kam shpresë. Dhe shpresoj përgjithmonë se do të lind njeriu i ri i cili do ta ringjallë shpresën.
E dimë, që pothuajse, të gjitha të këqijat njeriut i vijnë nga njeriu.

Prandaj mua më mban shpresa se do të vijnë njerëz të rinj që do të mendojnë e veprojnë më mirë e më mbarë dhe të cilët do të bëjnë vetëm vepra të mira për të gjithë; për veten e tyre, për të gjithë njerëzit, për kafshët e për bimët e botës sonë. Sa do të frymoj do të shpresoj! Edhe një proverb italian e vërteton këtë: Shpresa është e fundit që e lë njeriun. Shpresoj shumë shpresoj, që dielli i shpresës do të lindë…Këtë ma konfirmon edhe fjala e urtë suedeze që thotë: Për sa kohë ka jetë, ka shpresë.
Unë jam dakord me te.
Çfarë mendon ti?

Kohëve të fundit
shpresa më ka humbur
tutje diku
është ngatërruar

Eja me mua
dhe më ndihmo
për ta kërkuar
shpresën

Sepse pa shpresë
s’jam askushi
s’kam asgjë
s’jam asgjë

Rizah Sheqiri • 2023-09-22
Rizah Sheqiri, i lindur në Kosovë, me banim në Suedi, është shkrimtar, poet e përkthyes që ka botuar mbi pesëdhjetë tituj. Sheqiri punon edhe si mësues.


Lyktan është një revistë kulturore shumëgjuhëshe me një interes të veçantë për pikëtakiminet mes gjuhëve. Bazuar në thënjen "arti për të gjithë", ne shkruajmë për artin, kulturën dhe shumëgjuhësinë. Ne jemi të palidhur politikisht e fetarisht dhe punojmë në mënyrë të pavarur kryesisht me Konstfrämjandet Västmanland. Na kontaktoni

Hopp, finns det hopp?

Bild: DALL-E

I en krönika reflekterar poeten Rizah Shekiri över vår tids utmaningar, över svårigheterna vi möter i våra dagliga liv och över hoppet, om det ännu inte övergivit oss.

De senaste dagarna har jag varit nere. Allt det dåliga som pågår i världen har påverkat mitt mående, men jag tror inte att det bara har påverkat mig utan även er alla medmänniskor. Det är kris överallt, framför allt är det kris i människans tankar, men även i våra medmänniskors handlingar just mot sig själva, mot andra människor och mot mänskligheten.

Det här läget har fått mig att reflektera. Dessa dåliga tankar flög in i mina tankar och oroade alla mina andra tankar.
Det gamla latinska ordspråket Homo homini lupus – Människan är människans varg (som enligt Wikipedia ungefärligt kan översätts till ”Den ena människan är som en varg mot den andra”. Ordspråket syftar på människors förmåga att likt vargar bete sig hänsynslöst och omänskligt mot varandra, och det citeras ofta när man hänvisar till människans själviska och våldsamma tendenser). Det här ordspråket tog över mina tankar och som ett mörkt, tungt, svart moln täckte det över mitt hopp, solens strålar och omvandlade mina tankar till kolsvart natt utan ett enda ljus någonstans. Mina tankar var påverkade men även min kropp, jag kände sorg och smärta som högg mitt samvete som vassa knivar.

Alla dessa eländen, krig, makt, dödande, våld, missbruk, sorg, problem, kriser, oroligheter, mobbning, exploatering, utnyttjande, plundrande, misshandlande som mänskligheten som våra medmänniskor upplever i dag i vår värld kommer från mänskliga faktorer, från våra medmänniskor, från andra människor.

Ja.Det är människor som krigar mot människor. Det är människor som dödar eller dödas av människor. Det är människor som förtrycker människor. Det är människor som utnyttjar människor. Det är människor som våldtar människor. Det är människor som använder våld mot människor. Det är människor som mobbar människor. Det är människor som exploaterar människor. Det är människor som misshandlar människor. Det är människor som härskar över människor. Det är människor som plågar människor.

Ja, det är människor som orsakar sorg och lidande mot människor, öppet eller i smyg, direkt eller indirekt, fysiskt eller psykiskt.
Ofta säger man att livet är orättvist, som en form av banal förklaring till allt elände. Men nej, livet är inte orättvist, det är människan som gör allt det orättvisa mot människan som är orättvis! Och jag undrar bara om människor skulle ha haft som tanke att hjälpa sig själva och sina medmänniskorna och mänskligheten i stället.

Tänk just nu medan du läser dessa rader och tänker kring mina tankar, hur många människor som på ett eller annat sätt lider på grund av något som en annan människa gjort. Det är svårt att tänka kring för att det är så mycket elände och det finns överallt i världen på ett eller annat sätt.
Tänk bara om människan kunde sluta vara så elak mot människan och mänskligheten.
Tänk hur lite bekymmer, smärtor och elände vi hade haft då. Tänk vad mycket bättre och vad mycket mer roligt vi skulle kunna ha ihop.
Men tyvärr fortsätter människan att vara den största ondskan och skapa den största ondskan mot sig själva och mot andra mot andra människor, mot vår medmänsklighet och mot vår värld.

Tillsammans hoppas jag att vi ska hitta hoppet för att hoppas. Att hoppas att även i allt detta onda mänskliga kaos kan det komma nya människor med godhet mot människan, mot djur, mot växter och natur i vår vackra värld. Åh, vår värld, mer än någonting annat, saknar nya människan med nya tankar, människan med godhet, med mänsklig godhet för sig själv, för livet, för de som lever idag och nu och för allt som komma skall efter oss.
Jag ställer en fråga rakt på sak till dig människa, till er människor och medmänniskor som gör mänskligheten mänsklig: finns det hopp om goda tider med goda människor, goda tider med goda medmänniskor som kan göra världen god och mänsklig?

Jag tror att det finns hopp. Jag hoppas att en ny människa ska komma. För vi vet att nästan all ondska kommer från människor och därför håller jag fast vid hoppet om nya människor som tänker goda tankar och som ska göra goda handlingar för hela medmänskligheten. Så länge jag andas, hoppas jag! Som ett italienskt ordspråk säger: hoppet är det sista som lämnar människan.
Jag tror att hoppets sol kommer att stiga. Ja. Även ett svensk ordspråk bekräftar det: Så länge det finns liv, finns det hopp.
Och jag håller med.
Vad tror du?

Jag har förlorat hoppet
där bortom någonstans
går det vilse
nu för tiden

Följ med mig
och hjälp mig
att leta
efter hoppet

För utan hopp
är jag ingen
Jag har ingenting
jag är ingenting

Rizah Sheqiri • 2023-09-22
Född i Kosovo men bosatt i Sverige. Författare, poet och översättare med ett femtiotal titlar bakom sig. Arbetar även som lärare.